
Palemen i bin pasem olgeta law we i stap blong help daonem politikol instabiliti we hemi bin afektem runing blong Gavman long las 4 manis.
Long Mandei, Palemen hemi pasem Politikol Pati Registration Bill we hemi givim ol rul abaot responsibiliti blong ol politikol parti we i wantem contestem wan general eleksen.
Ol memba we oli stap lo Palemen long Mandei oli sapotem bil ia. Bil i gat 46 vote.
Wan loa olsem ia oli bin proposem blong fulap yia vinis i pas blong i save adresem politikol instabiliti mo blong mekem ol politisen oli moa akaontabol, be gavman i no bin abol blong pasem kasem wik ia i jes pas.
Bil ia bae hemi mekem fulap jenj we oli helpem blong stopem politikol instability. Anda akt ia:
- Ol candidate blong wan eleksen oli mas regista long wan polititol pati festaem
- Eleksen Comisen hemi mas regista ol politikol pati
- Ol politikol pati mas providem wan ripot blong mani blong hem long evei yia long Vanuatu Financial Services Commission
- Sapos pati i no folem ol rules blo akt, Eleksen Comisen mas sakemaot registration blong pati ia
Niufala Minista blong Internal Afea we i responsibol long eleksen, Hon. Johnny Koanapo hemi tebolem.
“Yumi noa kasem staj we bambae yumi pasem wan historikol bil lo flo blo Palemen ia,” Hon. Koanapo i talem lo Palemen.
Hon Koanapo i talem tankyu lo ol pipol we oli bin stap wok blong bil ia. Hemi talem se wok blong bil ia hemi stat long taem we i gat politikol instability long 1988, 1991 mo 2011, 2012.

Hemi talem se bil ia hemi necessary from hemi ensure wan strong mo sustainable politikol pati sistem.
“Since 1991, period blo wan gavman hemi stap lo 11 yia, taem we i luk period blo instabiliti therafta, hemi 20-samting years of instability we kantri hemi exposed lo hem,” Hon. Koanapo i talem.
“Mi sua se bambae hemi no providem evri solution we yumi wantem, be bambae hemi providem wan step ahead, wan step at a time.”
Folem definisen blong bil ia, Oposisen mo Kavman i agri se bil ia bae i no save adresem evri instabiliti long kauntri be hemi wan step forward blong kasem gol ia.
Lida blong Oposisen, Hon. Bob Loughman hemi agri se bil ia hemi wan stat blong stopem politikol instabiliti.
“Yumi aceptem se yumi no save go long namba 4 until yumi go long namba 1. So hemia hemi namba 1,” hemi talem.
Be hemi talem se folem ol past toktok we civil societi i raisem ap long sosal media se ol politicians nao oli stap kosem political instability.

Hon. Loughman talem se civil mo sosal societi tu i save kontribute long instabiliti we i stap kohed long kauntri.
“While yumi blame pat blo yumi, olsem ol politicians, hemi gud blong yumi evriwan yumi partisipat long stability blong kantri blong yumi long interest blong pikinini blong yumi,” hemi talem.
Lida blong Kavman bisnes, Hon. Jotham Napat i talem se bil ia no blo adresem instabiliti nomo, be hemi blong putum akaontabliti mo transparensi long ol politikol pati mo tu.
Hon. Napat i kontinu mo toktok olsem Presiden blong Leader Pati mo talem se pati blong i stap in ful sapot long bil ia blong i pass.
Hon. Ishmael Kalsakau Maukoro blong Port Vila konstituensi hemi raisem konsen blong hem folem situesen blong Solomon Aelan.
Hemi talem se bil ia i kat potential blong exercisem wan independent kandidate we oli save ko tugeta blong fomem wan gavman.
Hon. Jay Ngwele, we hemi Gavman Wip mo semtime Presiden blong Rural Development Pati, i talem se hemi glad se afta 40 yia tedei hemi save makem wan historikol moment blong oli save debatem bill ia mo passem.
Elektrol Akt i pas
Mo tu long Mandei, Palemen i pasem bil blong Elektrol Akt blong 2023.
Bil ya emi lukluk long 12 key eria blong mekem sam refom long eleksen. Legislesen ia hem i bin pass long palemen tu, mo i karem wan totol blong 29 vot evriwan.
Sam long olgeta eria we bill i lukluk long hem, emi blong bildim indipendens blong elektrol komisen mo elektrol ofis blong lukluk long komisen.
Bai i gat wan balot pepa nomo wetem photo blong olgeta candidates blong wanwan konstituensi.
Mo bil ia i lukluk tu long olgeta we oli stap outiside long kaontri, blong oli save vot long wan eleksen.
Praem Minista Hon. Charlot Salwai Tabimasmas i talem se Palemen bae i lukluk long nara isu long saet long stabiliti mo mekem sam konsultation long futua.
“Be hemi gud blong yumi stat wan ples, yumi stat sam ples, yumi stat wetem hemia fes taem,” hemi talem.
Palemen i stap long Mandei naet mo pasem sam nara bil:
- Bill for the Municipalities (Amendment) Act No. of 2023
- Bill for the Decentralization (Amendment) Act No. of 2023
- Bill for the Charitable Association (Incorporations) (Amendment) Act No. of 2023
- Bill for the Referendum (Amendment) Act No. of 2023