Plante mama blong VT20 i kol long Kavman blong help long COVID ia.
Wan mama long Simbolo, Serah Taura, i talem se hemi dipen nomo long mani blong kava mbe naoia curfew ia i mekem laef i had.
Edna Berry, wan mama long Not Efate, i talem se bifo COVID outbreak long Port Vila, i bin kat wan Saeklon we i damejem fulap kakae long garen.
Hemi talem se long Tanoliu, plante cabij mo yam i stap long wota.
Ward Secretary blong Freshwota/ Tasiriki, Melep Eugene i talem oli wari long 30% blong population blong olgeta we i depend long kava mo VT20.
“Sapos kavman i plan blong mekem wan ful lokdaon mbe hemi mas help nao,” Mr Eugene i talem.
“Plante famili we oli liv long town, curfew blong 6pm-6am ia i afektem olgeta vinis. VT20 sale ia i no ko gud tu from ol maket long Freshwota tu i klos. So sapos no kavman i no mekem lokdaon nomo.”
Wan Bus draeva i talem se bai hemi no save survive tru long wan lokdaon.
“Tri wik ia pas ia mi stap winim VT4000 nomo mbe evri dei taget long nomol taem hemi VT10,000,” Bus draeva ia i talemaot.
“Naoia mi nosave winim vatu ia nomo. Mani blong bus ia nao mifala i kakae long hem.”
Director blong Agriculture, Antoine Ravo i rispon blong talem se kakae i stap nomo mbe oli mas setem plan folem Ministry blong Health.
“Physikol akses nao yumi mas wok long hem nao folem ol COVID rul,” Mr Ravo i talem.
“Mbe food security i stap, sto i stap, karen i no afek. Ol fama i redi blong saplaem kakae. Mbe yumi mas complae wetem COVID-19 rul blong pipol i save kat akses long kakae.”
Jeaman blong Food Security mo Agriculture Cluster, Moses Amos, i talem se oli wok plante wetem Trade Ministry blong hem nao i setem ol maket.
Hemi talem se bae oli wok wetem kava outlet blong kat ol standard operating prosija wetem ol mama blong VT20 blong mekem se oli pripea kakae long fasen we oli sud yusum blong salem maybe nomo open ples mbe wan rap parcel blo VT20vatu we i ko long olgeta nakamal blong taem man i ko pikim ap plastik kava, oli save tekem smol parcel ia.
Mr Amos i talem se bae oli wok wetem Vanuatu Chamber blong Commerce mo Industry mo Port Vila Municipal Council.
Mr Amos i talem se olgeta we oli liv outsaed long Port Vila, bae oli wok wetem Shefa provins blong kat trening ia mo save konek long hao blong salem kakae long ol maket outlet.