Biosecurity Vanuatu i tekemaot sam plant mo weed insaed long basket blong wan seasonal wokman long taem blong COVID-19 repatriation.
Plant helt seksen blong Biosecurity Vanuatu i talem se folem ol stadi we oli karemaot oli faenem se ol samting ia i denja long agrikalja blong kaontri.
Investigesen i faenemaot se ol samting ia i kam daerek long fam we seasonal woka ia i stap long hem mo hemi haetem insaed long suitcase wetem ol klos.
Bill Garae, Assistant Plant Health Pathology Ofisa, i talem se long inspeksen we oli bin mekem oli bin faenemaot 50 difren spisis blong plants we oli no alao blong kam insaed long kaontri.
Mr Garae i talem se wokman we i karem i kam in i bin pakejem gud.
“Oli bin kavremap long sam tisu mo fulumap insaed long ol shoks mo putum insaed long suitcase, mixim wetem ol klos,” Mr Garae i talem.
Hem i talem se hem ia i save kosem sam risk long agrikalja sekta.
Hem i talem se oli bin faenem seven difren akrikaljarol pest mo disis we i stap long ol plant material we woka i bin karem i kam.
“I gat tu sam sid blong ol weed, hem ia tu hem i denjares long yumi from yumi no wantem sam moa weed i kam in, ol niufala spises blong ol weed, we oli invasive blong kam insaed long kaontri,” hem i talem.
Mr Garae i talem se oli bin distroem ol plant prodak ia long las Fraedei mo man we i responsibol bae i kasem wan hevi faen.