Sunday, February 9, 2025
24.8 C
Port-Vila
Sunday, February 9, 2025
More
    Sunday, February 9, 2025

    Ol niu pepet weh stap kakae spolem kon long Vanuatu

    Pepet ia weh oli signaotem Fall Army Wom. Foto: SPC

    I kat wan niu kaen blong pepet we stap spolem ol kakae long karen mo nem blong hem Fall Army Wom mo hemi stap naoia long aelan blong Efate, Aneityum, Epi mo Santo.

    Tim blong Vanuatu Biosekuriti oli stap travel naoia raon long ol komuniti long Efate mo long ol nara aelans long evri provins blong karemaot ol sevelens mo blong finem ol ples we Fall Army Wom ia oli spred kasem.

    Long wan pres konfrens, Christopher Arther we hemi Exsekutif Ofisa long Ministri blong Agrikalja, hemi talem se ol pepet ia we hemi wan famili blong ol bataflae blong tudak oli stap kakae kon, kapsikum, kabij, chines kabij, raon kabij, banana, eggplan, kumala, potato mo tomato long ol karen.

    “Hemi soem wan bigfala impak long agrikalja sekta we yumi lukim ol kakae long karen oli stap lus mo from nomo se ol fama blong yumi oli nidim blong food sekuriti mo helpim laef blong olgeta tu,” hemi talem.

    Mr Arther hemi se naoia ol pepet ia oli stap spolem ol kakae long karem long ol komuniti blong Not Efate.

    “Sos yu wan fama mo yu lukim ol saen blong ol pepet o catapila we stap kakae ol samting long karen blong yu, plis yu mas kam ripotem long Biosekuriti tim.”

    Hemi talem moa se oli bilif se ol pepet o bataflae ia oli kasem kantri blong yumi tru long ol donesen blong Niu Zealan mo Australia we oli sendem kam long plen mo sip.

    Ol Fall Army Wom ia oli laekem ol ples we hemi warm mo kat ren olsem Vanuatu mo oli save flae 1000 kilometa long skae.

    Senia Ofisa blong Vanuatu Biosekuriti, Lilly Fatdal Antfalo, hemi tokbaot smol hao nao pa wan man save luk difrens blong niu catapila ia wetem ol nara catapila we yumi kat finis long kantri.

    “Ol pepet ia oli tekem 30 dei blong gro kamaot long wan egg kasem wan bataflae be oli kat hae risk blong spolem karen taim oli stap yet long stej blong lavae o olsem wan pepet,” hemi talem.

    “Bae yumi luk olgeta oli 10 – 14 mm long saes mo bae oli kat wan leta Y long hed blong olgeta mo tu oli kat 4 dot lo tel blong olgeta.”

    Mrs Antfalo hemi talem se i kat posibiliti blong oli flae folem laet blong sip blong kasem ol nara aelan be mo tu se oli save flae folem win long wan long distens.

    Las yia long manis blong Julae kasem Novemba, tim blong Biosekuriti oli konfem se i kat sam ofisa blong olgeta oli stap travel kolo long nara aelan blong mekem sevelens, finem spread blong ol pepet long komuniti mo karem bak ol sampol blong stadi long hem long lab from hemi fes taim tu we yumi kat wan niu kaen insek ia long Vanuatu.

    Tim oli finem se ol komuniti long Efate we kat pepet long karen hemi long Malafau, Pangpang, Eton, Mele, Teoma mo Erakor.

    “Yumi mas traem blong tijim ol man blong save ol diferens long hao blong luk save wanem kaen pepet hemi Fall Army Wom mo wij wan nao hemi ol nomol pepet we yumi kat finis long karen.”

    Mrs Antfalo hemi konfem se oli stap redi blong bildim ol niu trap mo finem wan gud wei blong kajem ol pepet ia long ol aelan.

    “Yumi mas finem wan wei blong kontrolem blong kilim egg blong olgeta bifo oli kasem stej blong pepet from emi mekem tumas damej long karen.”

    Hemi talem moa se sos ol fama oli finem ol pepet long karen blong olgeta oli save usum ol inta croping, hemi minim se oli mas planem fulap kakae long wan ples eno wan wan nomo.

    I mas kat heap blong diferen kakae semak olsem taim yu planem wan laen blong kon yu mas planem tomato lo medel blo olgeta.

    “Ol fama save planem ol flawa olsem marigol mo spring onion from smel blong olgeta save ronem aot ol pepet mo bataflae long karen.

    “Oli save usum tu ol okanik fetilisa olsem pima o spray long sop long karen tu.

    “Wan tredisenol wei hemi blong sakem ash or toti blong faea raon long wan plant mo save usum tu jakol blong faea wud.”

    Mrs Antfalo hemi talem se wok oli stap mekem yet long ol aelan mo bae yumi traem aktivetem emejensi respons blong stopem Fall Army Wom kasem nekis yia wetem sapot blong ol stek holda mo ol nara patna long Pasifik.

    Video series

    spot_img

    Must Read

    • https://radio.vbtc.vu/radiovanuatu
    • Radio Vanuatu
    • Radio Stations
    • https://radio.vbtc.vu/paradisefm
    • Paradise FM
    • Radio Stations
    • https://radio.vbtc.vu/femmefm
    • Femme Pawa
    • Radio Stations