Labour Department i talem se olgeta seasonal woka we bae oli pat long Mango Pilot Projek long Noten Teretri blong Australia, hemi olgeta we oli bin stap wok finis wetem ol fama long ples ia.
Department ia i talem se araon 170 seasonal woka bai i go long Australia blong sapotem mango indastri long Noten Tereti, mo hem ia bai i stap olsem fes step blong statem bakegen entri blong ol woka long Labour Mobilty prokram.
Commissioner blong Labour, Murielle Metsan Meltenoven, i talem se “Recruitment blong Mango Pilot Projek ia bai i kam anda long nomol prosija we yumi stap yusum finis long Seasonal Woka Prokram.”
“Disisen blong hu bai i recruit, bai hemi stap entirely long employer mo agent, bambai ol agent nao bai oli manejem recruitment prosess. Mbe yumi long level blong dipatmen, yumi fasilitatem nomo pri-dipaja blong olgeta,” Ms Meltenoven i talem.
“So, likely se plante woka long grup blong 170 ia, oli ol riten woka we oli bin pat long prokram finis. Be from yumi gat lokdaon ia, fulap long olgeta ia i no bin save kobak blong wok, so bambae agent blong olgeta i pikimap olgeta ia nao blong oli go wok long mango farm.”
Commissioner Meltenoven i talem se pilot projek ia hemi wan janis blong ol Ni-Vanuatu sitisen, espeseli long jalensing taem naoia we kaontri i stap long crisis blong COVID-19 mo fulap pipol oli lusum wok.
Hem i talem se mo negosiasen i stap kohed naoia blong arenjem chata flaet blong olgeta woka ia.
“Bai yumi wokem aot spesel arenjmen blong ol flaet, emploia bai i lukluk long everi samting, bai i lukluk blong mekem ol buking blong olgeta, chatarem ol flaet blong olgeta. Bai mifala i wok wetem Australian High Commission long plesia blong mifala i arenjem ol flaet ia,” Ms Meltenoven i talem.
“So fah mifala i no karem eni konfemesen yet long hao many agent bai oli involve long recruitment process ia, be mifala i karem infomesen se likely se bai i gat tri employia we bai oli involve long projek ia.
“Bai ol employia ia nao bai oli jusum huia nao ol agent we oli bin stap wok wetem olgeta long recruitment blong olgeta blong go wok long mango farm.”
Mrs Meltenoven i talem tankio long Kavman blong Australia blong jusum Vanuatu blong pat long pilot projek ia mo hemi hop se bai i gat fruitful aotkam blong hem.
Minister blong Foreign Affairs long Australia, Marise Payne, i talem se Vanuatu mo Timo-Leste i pleim wan impoten rol blong sapotem ol indastri long Australia, espeseli long saed blong agriculture.
Hemi talem se bai i gat ol impoten helt mesa we bai i aplae long saed blong 14 dei quarantine blong protektem ol komuniti long Noten Teretri.
Mrs Meltenoven i talem se oli stap negotiate wetem ol agent blong ol farm long Australia blong pem quarantine blong ol Ni-Vanuatu ia taem oli kasem Australia.